Alp Uzuner

Staj ayarlama konusunda 2 dezavantajımız bulunuyor.

1. Dezavantajı sadece staj ayarlama konusunda değil, işe girmede de yaşıyoruz. İsviçre, staj ve işe alımlarda kendi vatandaşlarına, kendi vatandaşı olmazsa da; Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin vatandaşlarına öncelik sağlanmasını zorunlu kılıyor. Yani, İsviçre’deki şirketler 3. Dünya ülkeleri diye adlanlarılan ülkelerden birini şirketine dahil etmek isterse; birçok bürokratik işlemin yanında, aynı zamanda bu iş için İsviçreli veya Avrupa Birliği’ne bağlı ülke vatandaşlarından kalifiye eleman da bulamadığını kanıtlamak zorunda. Hâl böyle olunca, başlangıç ve uzman seviyesindeki pozisyonlar için şirketler isteseler de Türklere yönelemiyor. Yakın zamanda İsviçre Senatosu’ndan çalışma izniyle ilgili bir yasa tasarısı geçti, daha doğrusu ilk adımı atıldı diyelim. Enteresan bir meclisi sistemi var burada, yanlış bilgi vermek istemiyorum, bu yüzden kısaca bildiğim kadarıyla açıklamaya çalışacağım: Bu tasarıya göre; İsviçre’deki üniversitelerden mezun olan öğrenciler, çalışma vizeleri için belirlenen kotalardan muaf olacaklar, kısacası diplomalarıyla avantajlı konuma gelecekler diyelim. Yasanın nihai oylaması önümüzdeki aylarda federal mecliste görüşülecek. Buna benzer bir yasa, bundan birkaç sene önce ret edilmiş, hükümet yine “zaten, bu statüdeki öğrenciler, mezuniyetlerinin ardından 6 ay iş arama süreleri var” diyerek yasa tasarısının karşısında, yasayı destekleyenler ise “bu öğrencilere yatırım yapıyoruz, ama faydalanamıyoruz” diyerek, yasayı geçirmek istiyorlar. Mezun olanların 6 ay iş arama hakları var ama bu gerçekten kağıt üzerinde, mezuniyetin ardından 6 ay vize uzatma hakkından faydalanabilmek için ya sponsor bulmanız, ya da banka hesabınızda 24.000 CHF (bu meblağdan emin değilim ama birkaç kişi aynı miktarı söyledi) olması gerekiyor. Bu yasa sayesinde, çalışma izni (work permit) konusunda da kolaylık sağlandığı söyleniyor, fakat, buna da inanmak oldukça güç. :-) Daha detaylı anlatabilmek için yasada geçen ifadeleri aşağıya kopyalıyorum:

“Parliament passed the Neirynck initiative on June 18, 2010, a parliamentary initiative aimed at amending article 21 of the Foreign Nationals Act. The amendment provides for foreign nationals graduating from a Swiss university-level institution to be on an equal footing with Swiss nationals when it comes to entering the Swiss labor market.

To find employment, foreign nationals who have earned a Swiss university-level diploma will be entitled to stay in Switzerland for six more months from the time of completing their education or postgraduate studies. Those who are successful in securing employment will be issued a work permit, provided the prospective position involves an activity of particular scientific or economic importance.”

Yasaya göre mezuniyetin ardından İsviçreli’yle aynı haklara sahip olacaksınız diyor. Fakat, work permit konusunda da “activity of particular scientific or economic importance” ifadesi var, bu ifadenin karşılığını kimse net bir şekilde veremiyor. Hangi iş veya pozisyon, bilimsel veya ekonomik bir önem taşıyor ve bu öneme kim hangi sıfatla karar verebiliyor? Burada yaşayan avukatlar, yeni geçirilmeye çalışılan yasada da buna benzer, üstü açık ifadelerin olacağını dolayısıyla, değişikliğin çokta bir şey ifade etmeye(bile)ceğini söylüyor. Yine de, atılmaya çalışılan adım güzel bir adım. Takip edenleriniz vardır belki, Almanya yakın zamanda kendi ve Avrupa Birliği vatandaşlarına sağlanan iş arama ayrıcalığını kaldırdı. Kaldırmasının arkasındaki bir sebepte Hollanda’nın kalifiyeli birçok mühendisi kapması aslında.

1. Dezavantaj için çok da kısa olmayan bir giriş yaptık. :-) Şimdi 2. Dezavantajımıza bakalım: Öğrencilerin okumaya başladıktan sonra ilk 6 ay boyunca çalışamayacaklarına dair bir yasa bulunuyor. İlk 6 aydan sonra da çalışma saatleri haftada 15 saatle kısıtlandırılmış. Ancak çalışma saatleri konusundaki yasayı anladığım kadarıyla, ya şirketler bilmiyor, ya da çok sıkı takip edilmiyor veya öğrencinin inisiyatifine bırakılıyor. Bilmeniz gereken husus şu ki: Gelir gelmez stajınıza başlamak istiyorsanız, okulunuzun onayını almanız gerekiyor. Okulun onay vermesi maalesef yeterli değil, yine sanki gerçek bir work permit alıyormuşcasına süreçten geçiyorsunuz. İsviçre’de farklı vize tipleri var, bunu özetlemek gerekirse:

• L öğrenci vizesi (1 yıl ve daha az)
• B öğrenci vizesi (1 yıl ve üstü)
• L çalışma vizesi (1 yıl ve daha az)
• B çalışma vizesi (1 yıl ve üstü)
• C ve G vize tipleri de var ama yeni gelecek kişilerin bilmesine şimdilik gerek yok diyelim. :-)

B öğrenci vizesini almanız, staj yapabileceğiniz anlamına gelmiyor. Dediğim gibi, onun için de bir süreçten geçiyorsunuz ve bu süreci şirket yönetiyor. Kasım ayının sonlarına doğru staj yapacağım şirketten kabul aldım ve izin sürecini başlattılar. Kontratım 1 Ocak’ta başlamasına rağmen; kantondan staja başlayabilmem için son konfirmasyon 9 Ocak’ta geldi. Buradaki kilit nokta, EPFL’in bu stajı desteklemesiydi, bu sayede “ilk 6 ayda çalışamama yasası” bir bakıma göz ardı edilmiş oldu. EPFL desteğini “Tripartite agreement” adındaki bir sözleşme aracılığıyla yapıyor, adından da az çok anlaşılacağı gibi “okul, şirket ve öğrenci” arasında imzalanan bir sözleşme bu.

Aşağıya da bu süreçte öğrenci çalışma iznimi almam konusunda yardımcı olan aracı şirketin istediği belgeleri yazıyorum:

• Pasaport fotokopim
• Kira kontratım
• Diploma ve EPFL’den gelen kabul belgem
• Tripartite agreement
• Muhtemelen aracı şirket, kontratı da şirketten temin etmiştir.

Şirket ise banka hesabı, sağlık sigortası, pasaport gibi ihtiyacı olan belgeleri isteyip; kontrat, gizlilik sözleşmesi gibi imzalanması gereken belgeleri gönderiyor.

Kantona adres kayıt işlemlerinizi tamamlayıp, şirkette çalışmaya başladıktan sonra, “OASI/AHS/AVS” adı verilen sosyal güvenlik numaranız geliyor. Bu numara aslında sağlık sigortasıyla bağlantılı, fakat yüzde yüz emin olmamakla beraber TAX numarası olarak da kullanılıyor.

Peki ben bu stajı nasıl ayarladım? Dahil olduğum yöneticilik yüksek lisans programında staj yapmak zorunlu. Elimden geldiğince programı şuradaki yazımda açıklamıştım: https://www.alpuzuner.com/yurt-disindaki-universitelerden-yuksek-lisans-kabulu-almak/ Okul zaman zaman, mevcut staj fırsatlarını email yoluyla paylaşıyordu. Fakat, ben başvurularımı genelde LinkedIn üzerinden yaptım. Neredeyse her şirket artık açık pozisyonlarını LinkedIn üzerinden paylaşıyor, sizde diğer herhangi bir kariyer sitesine üye olmadan iş fırsatlarını LinkedIn üzerinden takip edip; “Job Alerts” kurabilirsiniz.

Alacağınız maaş; lisans, yüksek lisans, doktora öğrencisi olmanıza göre değişiyor ve masraflarınızın çok büyük bir bölümünü karşılamanıza yetiyor.